.
.
.
.

 

 

Hymenogaster griseus Vittadini 1831

Poz. Syst. Hymenogastraceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Basidiomycota, Fungi

Dojrzałe owocniki
Grupa owocników
Gleba dojrzałych owocników

 

CECHY MAKROSKOPOWE

 

Owocniki o średnicy 0,5-2,0 cm. Kuliste lub owalne, rzadziej nieregularne, guzowate. U podstawy owocnika wyraźne wgłębienie, często z niewielką kępką grzybni. Kolorystyka owocników bardzo zmienna. Powierzchnia za młodu szaro-biała, potem szaro-żółta, do żółto-brązowej w okresie późnej dojrzałości. Ale również czysto żółta, brązowa, a czasem czerwono-brązowa lub niemal czarna. Gładka, matowa, - z licznymi ciemnymi plamami w późniejszych stadiach dojrzałości. Gleba o budowie komorowej. Komory hymenialne na przekroju na ogół bardzo duże, o nieregularnych, rzadziej owalnych kształtach. Gleba w owocnikach niedojrzałych biała, potem biało-szara, szaro-kremowa, wreszcie szaro-brązowa. U podstawy owocnika prawie zawsze tworzy sie płonna kolumella. Najczęściej półokrągła ale czasem sięgająca daleko w głąb owocnika. Warstwa tramy hymenialnej oddzielającej komory wyraźnie widoczna do stadium późnej dojrzałości, zawsze o ton jaśniejsza od barwy warstwy zarodnikonośnej. Perydium na przekroju bardzo grube, w kolorze powierzchni owocnika. Konsystencja owocnika zwarta, sprężysta, odporna na uszkodzenia i odkształcenia. Smak lekko cierpki lub gorzkawy. Zapach owocników zbieranych wiosną i latem przyjemny, kwiatowy z wyraźną nutą konwalii. Owocniki pozyskiwane jesienią często pozbawione zapachu lub wręcz z zapachem nieprzyjemnym. Różnice w zapachu są prawdopodobnie spowodowane różną florą bakteryjną , rozwijającą się w owocnikach w zależności od pory roku.

Owocniki na różnych etapach dojrzałości

CECHY MIKROSKOPOWE

Dojrzałe zarodniki H.griseus

Zarodniki na wczesnym etapie dojrzałości

 

Perydium 250-550 μm, dwuwarstwowe Subpellis pseudoparenchymatyczne, zbudowane z grubościennych, owalnych lub kulistych komórek 10-20 μm – często obecne są odseparowane, pojedyncze komórki o rozmiarach 40-50 μm. Powierzchniowa warstwa suprapellis bardzo wyraźna 40-80 μm zbudowana z grubościennych, septowanych strzępek, o średnicy 5-13 μm – czasem lekko inkrustowanych. Trama perydialna i hymenialna zbudowana z cienkościennych, hialinowych strzępek o grubości 2-8 μm. Młode bazydia kuliste do maczugowatych, jednak szybko cylindryczne, silnie wydłużone, rzadziej lekko maczugowate, o średniej wielkości 20-30(50) x 5-10 μm, 1-2 zarodnikowe – bardzo rzadko z większą liczbą zarodników, hialinowe. Bazydiole hialinowe, kuliste lub maczugowate 10-20 x 8-15 μm. Podstawki bardzo często z długimi sterygmami do 5-8 μm. Warstwa subhymenialna niezauważalna. Zarodniki lancetowate, rzadziej wąskoowalne, wydłużone. Otoczone delikatnym, ściśle przylegającym perysporium. Zarodniki pokryte drobnobrodawkowatą ornamentacją, która czasem łączy się w dłuższe zmarszczki lub tworzy fragmentaryczną siateczkę. Za młodu hialinowe, potem żółte, żółto-brązowe, finalnie czarno-brązowe. Apex bezbarwny lub lekko żółty, szeroki u podstawy i szybko zlewający się z konturem zarodnika – w fazie pełnej dojrzałości praktycznie niewidoczny. Wyrostek sterygmalny, krótki, drobny, ale zawsze rozróżnialny 1-4 μm. Wielkość zarodników wraz z ornamentacją (16)20-28(30) x (7)9-14(23) μm, średnio 24 x 12 μm, Q=1,8-2,4, Qm=2,0. Zarodniki anormatywne obecne, stanowią 3-8% masy zarodników. Kuliste do szerokoowalnych, praktycznie pozbawione wyrostka szczytowego 7-14 x 5-10 μm.

Szczegóły budowy perydium
Hymenium, bazydia i bazydiole H.griseus

SIEDLISKO

 

Hymenogaster griseus preferuje gleby o zwiększonej zawartości węglanu wapnia i pH 7,8-8,8. Mikoryzuje z wieloma gatunkami drzew liściastych. Najczęstszym partnerem mikoryzowym jest Fagus, Quercus, Carpinus oraz Corylus. Częściej znajdowany na północnych, zacienionych stokach, w miejscach pozbawionych roślinności zielnej. Owocniki w kilkuowocnikowych grupach wyrastają przeważnie głęboko, 3-10 cm pod powierzchnią gleby. Dojrzałe okazy można zbierać od czerwca do grudnia. Typowy gatunek zasiedlające wapienne wyżyny  - znany tylko z jednego stanowiskach w średnich położeniach górskich.

WYSTĘPOWANIE

 

Hymenogaster griseus jest gatunkiem pospolitym. Znany z Niemiec, Norwegii, Włoch, Francji, Hiszpanii, Węgier i Czech. W Polsce został odkryty po raz pierwszy w 2008 roku. Zasięg jego występowania pokrywa się z rozmieszczeniem innych gatunków Hymenogaster na obszarze Polski ale jest gatunkiem rzadszym i zdecydowanie mniej licznym.

Wyżyna Krakowsko-Częstochowska – DF 06, Rzędkowice k. Zawiercia, Wrzesień 2008
Wyżyna Krakowsko-Częstochowska – DF25, Niegowonice k. Zawiercia, Listopad 2008
Beskid Mały – DF 96, Koziniec k. Wadowic, Wrzesień 2010
Wyżyna Kielecka – EE 83, Chęciny k. Kielc, Wrzesień 2010
Wyżyna Krakowsko-Częstochowska – DE 96, Ludwinów k. Złotego Potoku, Lipiec 2014
Rogoźnik k. Piekar Śląskich, Listopad 2015
Wyżyna Krakowsko-Częstochowska – DF67, Alwernia k. Chrzanowa, Czerwiec 2016
Wyżyna Krakowsko-Częstochowska DF 66, Babice k. Chrzanowa, Sierpień 2016
Wyżyna Śląska – DF02, Psary k. Tarnowskich Gór, Wrzesień 2019
Wyżyna Przedborska - DE 59, Dobromierz k. Przedborza, Sierpień 2020

UWAGI

 

Hymenogaster griseus jest gatunkiem bardzo zmiennym. Tworzy wiele form ekologicznych które różnią się – czasem znacznie – kolorystyką owocników. Również rozmiary zarodników w owocnikach z różnych siedlisk i znajdowanych w różnych porach roku wykazują pewną zmienność. Gatunek który wymaga dalszych, kompleksowych badań przeprowadzanych na dużych próbach owocników.

 

Różne formy barwne owocników H.griseus